Positieve psychologie (II)

Zoals beschreven in mijn eerste deel over positieve psychologie, is deze stroming binnen de psychologie gericht op het hebben van een plezierig, betrokken en zinvol leven. Daarbij worden negatieve ervaringen ook meegenomen omdat deze bijdragen aan groei. Even in mijn eigen woorden vertaald: op naar pret, innerlijke rijkdom en met een pro-actieve houding omgaan met de shit die we meemaken, waarbij het bij chronisch zieken ook veel zal gaan over omgaan met je ziekte. In deel I over positieve psychologie ben ik in gegaan op welbevinden ( emotioneel-, psychisch-, en sociaal welbevinden) en hoe deze kunnen bijdragen aan geluk. In deel II wil ik het gaan hebben over ‘flow’ ervaringen en de verschillen tussen serieuze– en achteloze ontspanning. Daarna bespreek ik de link tussen ‘flow’ ervaringen en actieve, serieuze vrijetijdsbesteding; waarom deze vorm van vrijetijdsbesteding je blijer zou kunnen maken dan een passieve, achteloze vrijetijdsbesteding. 

Wat is een ‘flow’ ervaring?

Je herkent het vast wel; je bent lekker aan het hardlopen, of je bent bezig met een puzzel of je leest een spannend boek en floep! het is opeens een uur later terwijl je het gevoel hebt dat je nog maar net bent begonnen. Anders gezegd; je zit er helemaal in, vol overgave; go with the flow  😎 En dat voelt heerlijk, althans dat vind ik wel. Gedachteloos helemaal opgaan in een activiteit, voelt als vakantie voor je brein. Een soort van niemandsland, rustoord en pretpark ineen. 
Een meer wetenschappelijke definitie van flow is die van Mihaly Csikszentmihayi, de Amerikaanse geluksonderzoeker. Kenmerken van flow zijn het compleet opgaan in dat wat je aan het doen bent; veel mensen herkennen dit wel met sporten. Het enige boeiende op dat moment is de bal die je wil terug raggen, of met krachtige slagen naar de overkant zwemmen. Het tweede kenmerk is dat je het gevoel voor tijdsbesef verliest. Het gevoel van – opeens is het drie uur later– terwijl je nog lekker in je boek zit, of in een mooi gesprek  Daarnaast ben je in staat om je maximaal te concentreren, je hebt controle over dat wat je doet en dit gaat ook goed. Het bijzondere is bij een flow-ervaring is dat je vaak tijdens het moment, je niet bewust bent van het je happy voelen, dit merk je vaak erna op.
Volgens Csikszentmihayi zitten er een aantal voorwaarden aan een activiteit, wil je in een flow- ervaring terecht komen. Dat wat je doet, is voldoende uitdagend maar ook weer niet heel moeilijk. Ook het hebben van een doel is een voorwaarde. De tennisbal routinematig terugslaan kan tot verveling leiden maar in combi met een variatie aan slagen, is het een stuk uitdagender. Een potje tennis spelen tegen Federer, kan me gelukkig maken want dat is vet stoer en een unieke kans; of het me in een flow gaat brengen betwijfel ik, aangezien ik onmogelijk kan hem kan winnen  😛 . 

Ik kan bijvoorbeeld geheel opgaan in het kleuren, helemaal met harde-, opzwepende-, of meezing- muziek uit mijn boxen. Tijdens het kleuren hou ik me alleen bezig met welke kleur ik zal kiezen en probeer ik binnen de lijntjes te blijven  😉  Alle zorgen over mijn fysieke toestanden, toekomst, verleden, planning, geld of wat dan ook, zijn ‘in the cloud‘ ergens beland. In ruil daarvoor voel ik me tevreden, kalm, tevree en bovenal heel erg – hier&nu-. En daar ben ik vooral achteraf bewust van; daarnaast verbaast het me keer op keer hoe happy ik kan worden van een beetje inkleuren van plaatjes. Dat is tegelijk ook het mooie van flow vind ik; het boeit niet wat je doet, als het je blij maakt en binnen jouw mogelijkheden ligt, is het een geniale bezigheid om je welbevinden wat op te krikken! 

Serieuze- en achteloze ontspanning; wat houden ze in en wat zijn de verschillen?

Martin Seligman, ook een geluksonderzoeker, stelt dat het belangrijk is bij het invullen van je tijd, je te richten op twee soorten activiteiten die je gelukkig kunnen maken; aan de ene kant activiteiten of dingen waar je van geniet (fysieke dingen)en daarnaast activiteiten doet die je gevoelens van voldoening geven (flow). Als we kijken naar achteloze ontspanning zijn dat de dingen die je doet in je vrije tijd, die meteen maar kort voldoening geven en waar we stiekem vaak de voorkeur aan geven. Je hoeft er geen kwaliteiten voor te bezitten en je doet het ‘gewoon’. Het gaat hier om activiteiten als netflixen, beetje rond-sneupen op het internet, whatsappen over niks etc. Als je weinig vrije tijd hebt kan dit ook echt heerlijk zijn. Deze vorm van ontspanning, als dit teveel wordt opgezocht, kan vaak leiden tot een gewoonte; na het eten meteen de tv aan en er niet meer achter wegkomen herkennen we misschien allemaal wel. Op de lange termijn kan dit tegen je gaan werken en je onrustig maken en gevoelens van zinloosheid oproepen. Achteraf vraag je jezelf af waar de tijd is gebleven en je eigenlijk tig andere ‘nuttige’dingen voor in de plaats had kunnen doen. Serieuze ontspanning is daarentegen een activiteit die je direct maar ook op de lange termijn voldoening kan geven. Dit zijn bezigheden die ervoor zorgen dat je vaardigheden toenemen, je doet kennis en vaardigheden op Daarnaast kunnen er fijne herinneringen ontstaan. Onder deze activiteiten vallen bijvoorbeeld hobby’s; van schrijven, schilderen of fotografie maar ook vrijwilligerswerk of tuinieren bijvoorbeeld. Gevoelens van trots en tevredenheid komen naar boven. Mooie bijkomstigheid is dat je andere mensen ontmoet en leert kennen. Als je dit zo leest, besef je denk ik, dat we met regelmaat te weinig tijd besteden aan hobby’s of dingen die ons goed doen voelen, met name op de lange termijn. We weten dat een avondje zappen af en toe heerlijk is, alleen doen we dat ‘achteloos’ (te) vaak. En als we dan een keer iets doen, met anderen en waar we ook nog wat van leren, dan roepen we hard dat we dit vaker zouden moeten doen. Soms weten we niet meer wat we eigenlijk echt leuk vinden om te ondernemen of te ontwikkelen. Ik ben wel van mening dat als je je wat blijer en tevredener wilt voelen en je welbevinden wilt bevorderen, hierin wel een antwoord kan schuilen. 

‘Flow’ en actieve, serieuze vrijetijdsbesteding; wat is hun relatie?

We hebben tegenwoordig best veel vrije tijd en dit besteden we regelmatig aan achteloze, passieve activiteiten als ‘netflixen’ of ‘facebooken’, hoe heerlijk ook. Willen we ons welbevinden opkrikken en ons gelukkiger voelen, kunnen we beter op zoek gaan naar flow- activiteiten en actieve, serieuze vrijetijdsbesteding. Het mooie is dat deze twee vormen met regelmaat samen gaan en elkaar kunnen versterken. Denk hierbij aan het voorbeeld van kleuren; in het begin kleurde ik ‘simpele’ kaarten in en dat bracht me in een flow. Nu kleur ik kalenders en Van Gogh’s in die me nog steeds in een flow en ontspanning brengen en tegelijkertijd word ik beter in kleuren. Ook voel ik me trots op mijn Van Gogh die ingelijst in de kamer hangt. Dit is een minimalistisch voorbeeld van de combi van flow en serieuze, actieve vrijetijdsbesteding. Ervaringen van flow helpen mij stimuleren om vaker te gaan kleuren; het weten dat het me een goed gevoel geeft, motiveert om de kleurpennen te pakken. Daarnaast krijg ik complimenten voor de kaarten die ik opstuur. 

De serieuze, actieve vrijetijdsbesteding geeft nog meer voldoening als we dingen ondernemen met anderen. Een boeiende cursus, vrijwilligerswerk maar ook sporten of een goed gesprek kunnen hieraan bijdragen. Het opdoen van ervaringen speelt hierin ook een rol. In plaats van je geld te besteden aan een nieuwe auto, kun je het geld beter besteden aan een ervaring ‘kopen’ en het liefst met iemand samen. Ervaringen maakt je gelukkiger dan materiaal. Voordeel van een ervaring is dat je zowel voor- als napret kan ervaren. Zo heb ik een keer 2 concertkaartjes voor Faithless gekregen voor mijn verjaardag; een prachtig gebaar van mijn vrienden. Ik heb een van mijn beste vriendinnen meegevraagd en ze was net zo blij als ik. De weken voor het concert samen de muziek met regelmaat geluisterd. Het was de avond van mijn leven die ik volledig in een flow heb ervaren en ik weet zeker dat dit ook voor mijn vriendin geldt. Nu, jaren later, kan ik nog huilen van geluk als ik de dvd van het concert terugkijk en is dit een kostbare herinnering geworden van mij en mijn vriendin samen. Soms moet je iets materialistisch kopen, om een ervaring op te doen. Voor mij is bijvoorbeeld mijn spiegelreflex camera een kostbaar bezit om mijn hobby fotografie te kunnen uitoefenen.
De conclusie is dat we meer voldoening zullen ervaren door vaker serieuze, actieve ontspanning op te zoeken in onze vrije tijd. Hierdoor ervaren we in toenemende mate gevoelens van flow, trots en tevredenheid. Deze vorm van activiteit brengt ons in contact met anderen en hierdoor delen we ervaringen. Als we dan ook nog dingen doen voor anderen, kunnen we ons geluk en welbevinden flink opwaarderen (zie Positieve Psychologie I). 
 
Dus wat gaan & willen we chronisch gaan doen?

Dit klinkt allemaal leuk, alleen hoe passen we dit toe? Kennelijk zijn we niet automatisch geneigd om een goed boek te pakken in plaats van de zapper. Het begint met het bedenken van activiteiten die je een goed gevoel geven, hoe klein ook. Probeer die wat vaker te doen, bijvoorbeeld een half uurtje kleuren of lezen. Je merkt wel hoe goed het je doet. Leg dat boek of die kleurpennen in het zicht als reminder. Belangrijk is denk ik om voor ogen te houden, dat het uiteindelijk niet zoveel uitmaakt wat je flow-activiteit is, zolang het je een blij en tevreden gevoel geeft. Om valkuilen hierin te voorkomen, zeker als je chronisch ziek bent, kan het helpen jezelf eraan te herinneren dat het draait om het gevoel dat de activiteit je geeft (doel), niet de activiteit zelf. Het hoeft geen prestatie op te leveren, of een geniaal schilderij of een indrukwekkend gedicht bv; als jij van ramen lappen je intens gelukkig gaat voelen, YOU GO! Ik stink er ook nog wel eens in met anti-flow-gedachten als: ‘hoe nutteloos deze kaartjes inkleuren‘, of ‘dit gaat nergens over‘ etc. Totaal niet helpend en jammer. Nu lukt het me wel om deze gedachten te corrigeren door meer flow-gedachten te kweken als ‘boeit niet wat ik doe, het voelt goed‘ en op slechte dagen helpt zeker ‘ ik weet dat ik dit anders leuk vind om te doen en me een goed gevoel geeft, dus gewoon doen‘ (zie survivaltips)
Een ander aandachtspunt is het doen van (serieuze) activiteiten met anderen. Ga eens samen naar een boeiende lezing of bekijk met elkaar een boeiende documentaire; het levert leuke gesprekken op (IQ-update). Zelfs het boodschappen doen met een vriendin geeft mij al een goed gevoel. Ook samen kleuren geeft gevoelens van verbondenheid en positieve herinneringen is mijn ervaring. Bedenk voor wat voor jou zou kunnen werken, begin klein en stap voor stap. Wie weet komt er een dag dat je dat boek niet meer weglegt, niet wil stoppen met schilderen of die nieuwe taal oefenen. Wat ideetjes om thuis te doen vind je hier

Dus wat we chronisch (samen) en met regelmaat gaan doen zijn de serieuze, actieve activiteiten die ons regelmatig in een flow brengen, ons welbevinden opkrikken en daardoor ervoor zorgen dat je er nog meer van gaat doen; positieve psychologie ten top  🙂 

 

Bron: Op naar geluk, Ap Dijksterhuis (2015)

Ap Dijksterhuis in Witteman ontdekt: het geluk

2 gedachten over “Positieve psychologie (II)

    • mo schreef:
      mm

      Bedankt voor je reactie! Fijn dat je er wat aan hebt. Werkt voor mij weer motiverend om meer stukken te schrijven! En ikzelf herken er ook veel in. Wat herken/leer je vooral?

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.